Duygu Erdoğan / İSTANBUL – Kaynakların giderek daraldığı dünyada besin güvenliğini sağlamak tüm ülkelerin öncelikli hareket alanını belirliyor. Bilhassa Kovid-19 pandemisi periyodu, tarımda, su kullanımında ve besin eserlerinin üretimi ve erişilebilirliğinin yeterliliği konusunda dünya için adeta bir ders misyonu gördü. Kapanan hudutlar, tarımda kendi yeterliliğini sağlayabilmiş ülkelere büyük avantajlar sağlarken; kimi ülkeler ise besin bağımlılığı tehlikesini çok yakından yaşadı. İklim krizinin son beş yıldır global besin üretiminde farklı farklı sonuçlarını yaşayan ülkeler, artık dünya için kaynak üretiminin yanı sıra kullanımı ve eserlerin sürdürülebilir halde varlığını sağlamasının ehemmiyetini çok yakından görüyor. Örneğin son iki yıldır yüksek sıcaklıkların kavurduğu İspanya’da zeytinyağı üretimi 1 milyon tonun üzerinden 350 bin ton düzeyine kadar düşmüştü. Yani iklim tesirleri düşünülenin bilakis çok daha büyük sonuçlara hamile…
İsraf ediliyor
Türkiye’de yılda 60 milyar metreküpe yakın su kullanılıyor. Bunun 46 milyar metreküpü tarımda, 14 milyar metreküpü sanayi süreçlerinde ve meskenlerde kullanılıyor. Tarımda kullanılan 46 milyar metreküp suyun yaklaşık yüzde 60’ı yanlış sulama metotları nedeniyle boşa akıyor, israf ediliyor. Temmuz ayı içinde Türkiye’de global iklim değişikliğinin su kaynaklarını tehdit ettiği ortamda Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nde Ulusal Su Kurulu gerçekleştirildi.
Burada Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, su kaynaklarının son durumu ve sürdürülebilirlik stratejileri kapsamında atılacak adımları anlattı. Bakan Yumaklı, Dünya Kaynakları Enstitüsü’nün 2023 yılı değerlendirmelerine nazaran ülkenin en fazla su kıtlığı riski taşıyan 25 ülke ortasında sayıldığını bildirdi. Yumaklı, su kaynaklarını ulusal şuurla korumak ve yönetmek üzere başlattıkları “Su Verimliliği Seferberliği”ni emin adımlarla sürdürdüklerini söz etti. Yumaklı, “Bitkisel üretim odağında planlı üretim uygulamalarını eylül ayından itibaren yürürlüğe koymuş olacağız. Bakanlık olarak, tarımda israfı ve kayıpları önleyerek ziraî verimliliği artıracak sulama otomasyonu yatırımlarını ülke geneline yaymak için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Altyapısı uygun bölgelerde, yapay zekâ takviyeli sulama otomasyonu çalışmalarımıza devam ediyoruz” dedi.
Su Verimliliği Strateji Evrakı ve Aksiyon Planı’nı hazırladıklarını aktaran Yumaklı, 2030 ve 2050 yıllarına yönelik sektörel ve kişisel su verimliliği maksatlarını belirlediklerini söyledi. Yumaklı, temel verimlilik uygulamalarına yönelik aksiyon planlarını oluşturduklarını vurgulayarak, şunları kaydetti: “Bu kapsamda kişi başı 150 litre olan ortalama günlük su tüketimimizi 2030’a kadar 120 litreye, 2050’ye kadar ise 100 litrenin altına düşürmeyi hedefliyoruz. İçme suyu sistemlerinde ortalama yüzde 32 olan su kaybını, 2030’da yüzde 25’e ve 2050’de ise yüzde 10’a düşürmeyi amaçlıyoruz. Mevcutta yüzde 50 civarında olan ziraî sulama randımanının, 2030’da yüzde 60, 2050’de yüzde 65’e yükseltilmesini hedefliyoruz. Endüstriyel üretimde 2030’a kadar yüzde 30, 2050’ye kadar ise yüzde 50 su kazanımı hedefliyoruz.”
Dikkat edilmesi gerekenler
Tarımsal su verimliliği için dikkat edilmesi gerekenleri uzmanlar şöyle aktarıyor:
– Ziraî sulamada randımanın birinci etapta yüzde 60 düzeyine çıkarılması ile Konya ilinin yaklaşık yarısı kadar ek alanın daha sulanabilmesi maksadı var.
– Tarım kesiminde sulama sistemlerinin modernize edilmesi, suyun aktif ve verimli kullanımına yönelik teknolojilerin benimsenmesi gerekiyor.
– Su kalitesinin arttırılmasıyla sudan alınan yararın yükseltilmesi amaçlanmalı.
– Yüzey suyu kullanım ölçüsünün toprak ve eser tipi ile sulama tekniğinin gerektirdiği ölçü ile sonlandırılması lazım.
– Yeraltı suyu çekimlerinin sonlandırılması, denetimli ve planlı üretim modeline nazaran yapılması sağlanmalı.
Stratejik plan belirlendi
Türkiye’nin tarım siyasetinde yeni strateji programları sürdürülebilirlik üzerine kuruluyor. Buna nazaran 2024-2028 periyodu Tarım ve Orman Bakanlığı Stratejik Planı’nda yer alan maksatlar şöyle:
1-) Kâfi, erişilebilir ve sürdürülebilir ziraî eser arzını sağlamak
2-) Üretimden tüketime kadar besin ve yem güvenilirliğini sağlamak
3-) Kırsal alanlarda hayat kalitesini, refah düzeyini ve ekonomik çeşitliliği geliştirmek
4-) Planlı, dirençli ve gelişime açık bir tarım kesimi oluşturmak
5-) Toprak ve su kaynakları ile biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilir idaresini sağlamak
6-) İklim değişikliğine ahenk kapasitesini ve dirençliliği artırmak
7-) Kurumsal kapasiteyi geliştirmek
Bakanlığın; dünyada ziraî üretimi etkileyen şartların süratle değişmesi stratejik öncelikleri belirlediği söz edilen açıklamasında, “Vizyonumuz; iklim değişikliği, nüfus artışı, göç hareketleri, jeopolitik riskler, doğal afetler, salgın hastalıklar, sağlam besin, toprak ve su kaynaklarının azalması ve kirlenmesi, global besin arz güvenliği, besin milliyetçiliği, besin ticaretindeki muhafazacı eğilimler ve ziraî girdi fiyatlarındaki istikrarsızlık üzere etkenler dikkate alınarak belirlenmiştir” denildi.
Hangi tahliller öne çıkıyor?
Gıdada global tüm araştırmalar ve bilgiler, sürdürülebilirlik hareketi etrafında öncelikli birtakım tahlillere işaret ediyor. Bunlara ortasında öne çıkanlar şöyle:
– Sera gazı salımını azaltmak için karbon emisyonunu düşürmek değerli. Bilhassa besin tedarik zinciri, lojistik hizmetler üzere en önemli yapıların buna nazaran uyarlanması çalışmaları var.
– Et üretimindeki karbon salımını azaltmak için bitki temelli yeni protein kaynaklarının üretimi ve kullanımının sağlanması öne çıkarılıyor.
– Bitkisel üretimde su başta olmak üzere kaynakların sürdürülebilir idaresi için planlı üretim modelleri ele alınıyor.
– Yeniden bitkisel üretimde suya, sıcaklığa, soğuğa yani iklim değişikliğini temel alan tüm dönüşümlere karşı güçlü tohumların geliştirilmesi sağlanıyor.
– Verimli alanın artırılması da planlı üretimin temelini oluşturuyor. Daha az toprak alanından yani ünite alandan alınan randımanın artırılarak küçük alanlardan daha fazla yarar edinimi amaçlanıyor.
– İsrafın önlenmesi çalışmaları tüm dünyada uygulanıyor. Bunlar içinde; planlı alışveriş, şuurlu tüketim, son tüketim tarihi ve tavsiye edilen tüketim tarihi farkı, alışveriş idaresi, erzak idaresi, saklama yolları, besin etiket okuryazarlığı üzere pek çok hususta sistemler var.