Avrupa Birliği’nin (AB) Rus rafineri petrol eserlerine yönelik ambargosunun devreye girmesine sayılı günler kala, Avrupa’ya Orta Doğu ve ABD’den giden dizel ölçüsü artarken, Rus dizeli Afrika, Latin Amerika ve Asya’da yeni limanlar buluyor.
AB’nin Rus rafineri petrol eserlerine yönelik ambargosu 5 Şubat’ta yürürlüğe girecek. Tıpkı gün, G7 ülkelerinin bu eserlere yönelik tavan fiyat uygulamasının da devreye girmesi bekleniyor.
BATI İKİ FARKLI TAVAN FİYAT ÜZERİNDE ÇALIŞIYOR
Tavan fiyata yönelik görüşmeler şimdi netlik kazanmamasına karşın, Batılı ülkeler yüksek bedelli ve düşük kıymetli rafineri eserleri olmak üzere iki farklı tavan fiyat üzerinde çalışıyor.
ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, geçen hafta yaptığı açıklamada, rafineri petrol eserlerine tavan fiyat uygulanmasının ham petrole uygulanan tavan fiyattan daha karmaşık olduğunu ancak rafineri eserlerine yönelik tavan fiyatın nasıl olacağı konusunda çalışmaların sürdüğünü söz etmişti.
Ambargo kararı uygulamaya girmeden stoklarını doldurmaya çalışan Avrupa ülkeleri, rafineri petrol eserleri ithalatında günlük 2,5 milyon varille en büyük kalemlerden biri olan dizelde hem Rusya’dan hem de alternatif kaynaklardan alımını artırdı.
AA muhabirinin gerçek vakitli bilgi takip şirketi Vortexa’dan aldığı bilgiye nazaran, Rusya hala Avrupa’nın en büyük dizel tedarikçisi pozisyonunda bulunuyor.
RUSYA, DİZEL İTHALATININ YÜZDE 25’İNİ KARŞILIYOR
Vortexa’nın 1-23 Ocak’taki bilgileri baz alarak bu ayın tamamına ait yaptığı hesaplamaya nazaran, bu ay prestijiyle Rusya’nın AB, Norveç, İsviçre ve Birleşik Krallık’ın oluşturduğu ülkelere dizel tedariki günlük yaklaşık 615 bin varil düzeyinde bulunuyor.
Rusya, bu ülkelerin dizel ithalatının yüzde 25’ini oluşturuyor.
Rusya’yı kelam konusu devirde bu ülkelere günlük 267 bin varil dizel ihraç eden Suudi Arabistan izlerken, ABD’nin tıpkı ülkelere dizel ihracatı ise günlük 156 bin 700 varile düzeyinde.
Türkiye’nin kelam mevzu ülkelere dizel ihracatı günlük 64 bin varil.
AVRUPA’NIN RUSYA’DAN İTHALATINDA KIYMETLİ DÜŞÜŞ YOK
Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın akabinde Avrupa ülkeleri ambargo kararları açıklamasına karşın, savaşın başlamasından bu yana yaklaşık bir yıllık müddette Avrupa’nın Rusya’dan dizel ithalatında büyük ölçüde düşüş olmadı.
Rusya’nın AB, Norveç, İsviçre ve Birleşik Krallık’a dizel ihracatı Şubat 2022’de günlük 800 bin varilin üzerindeyken, yalnızca Eylül 2022’de dizel ihracatı günlük 500 bin varilin altına düştü.
AVRUPA’YA İHRACATI EN ÇOK ORTA DOĞU VE ABD ARTIRDI
Savaşın başından itibaren Avrupa’ya dizel tedarikini en fazla artıran ülkeler ortasında ise birinci sıralarda Suudi Arabistan ve ABD geliyor.
Suudi Arabistan’ın Avrupa’ya Şubat 2022’de günlük 87 bin varil olan dizel ihracatı son 11 ayda daima artış göstererek Ocak 2023 prestijiyle günlük 267 bin varile kadar çıktı.
Suudi Arabistan haricindeki başka Orta Doğu ülkelerinin Avrupa’ya dizel ihracatı da savaşın akabinde artış eğilimi gösterdi ve Ocak 2023 prestijiyle günlük 180 bin varili buldu.
ABD’nin Avrupa’ya dizel tedariki ise Şubat 2022’deki günlük 21 bin varil düzeyinden Ocak 2023’te günlük 156 bin varile ulaştı ve son 2 yılın en yüksek düzeyini gördü.
Türkiye’nin Avrupa’ya Şubat 2022’de günlük 30 bin varil düzeyinde bulunan dizel ihracatı aylar içinde değişkenlik gösterirken, en yüksek düzeyini günlük 77 bin varille Nisan 2022’de gördü.
Uzmanlara nazaran, ambargo kararı Rusya’nın ana tedarik pazarı olan Avrupa’dan doğacak boşluğu yüklü olarak Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkeleriyle doldurması beklenirken, Avrupa’nın yeni tedarikçileri ortasında Orta Doğu ülkeleri ve ABD öne çıkıyor.
Veri analitik şirketi Kpler Baş Ham Petrol Analisti Viktor Katona, AA muhabirine, Rusya’nın Avrupa’nın en büyük dizel tedarikçisi olmaya devam ettiğini lakin Rusya’dan dizel tedarikinin geçen aya nazaran günlük 170 bin varil azaldığını söyledi.
Bu düşüşe karşın Aralık 2022’de Avrupa’nın Rusya’dan dizel ithalatının son iki yılın en yüksek düzeyine çıktığını söz eden Katona, “Muhtemelen herkes yaptırımlar devreye girmeden stoklarını doldurdu” dedi.
SUUDİLER AVRUPA’YA DİZEL TEDARİKİNDE İKİNCİ SIRADA
Katona, Suudi Arabistan’ın şu anda Avrupa’ya dizel tedarikinde ikinci sırada yer aldığını belirterek, şu bilgileri paylaştı:
“ABD ise Avrupa için giderek daha büyük bir dizel tedarikçisi haline geliyor. ABD’nin bu ay Avrupa’ya dizel ihracatı Ekim 2020’den beri en yüksek düzeyini gördü.
Aslında birinci olarak beklenti Avrupa’nın tedarikçi ülkeleri ortasında Rusya’dan doğacak boşluğu Orta Doğu, Asya ve ABD’nin dolduracağı istikametindeydi. Ancak Suudi Arabistan ve Kuveyt üzere ülkelerden dizel tedariki hala tam olarak artmış sayılmaz. Kapasite kısıtları ve Kuveyt’teki Al Zour rafinerisindeki gecikmeler bunu engelliyor olabilir.
Suudi Arabistan günlük 1.3-1.4 milyon varil dizel üretiyor ve bunun 600 bin varili ülkenin kendi tüketimi. Suudi Arabistan’ın üretiminin kalan kısmını Avrupa ve Asyalı alıcıları ortasında dengelemesi lazım.
TÜRKİYE RAFİNERİLERİ REKABETTE AVANTAJLI
O nedenle Avrupa’ya ihracatını daha fazla artırması güç. Kuveyt’in ise günlük 615 bin varil kapasiteli Al Zour rafinerisinin üretimi dizel yüklü olacak üzere görünüyor fakat rafinerinin ikinci ve üçüncü ünitelerinin devreye alınması bu yılın sonlarına kaldı üzere görünüyor.”
Öte yandan, Türkiye’nin Avrupa’nın kıymetli tedarikçileri ortasında yer alma konusunda muhtemelen en yüksek talihe sahip ülke olduğuna işaret eden Katona, “Çünkü Türkiye’nin rafinerileri büyük ölçüde dizel odaklı.
Türkiye kendi üretimini Avrupa’ya gönderebilir ve kendisi de Rusya’dan indirimli fiyata dizel ithal edebilir. Global rekabetin düzgünce kızıştığı bir devirde, bu durum Türkiye rafinerileri için karlılık açısından büyük bir rekabet avantajı yaratacaktır” diye konuştu.
LATİN AMERİKA’NIN DİZEL TEDARİKİNDE RUSYA ABD’NİN YERİNİ ALACAK
Katona, Avrupa’nın toplam dizel tüketiminde büyük bir değişim olmasının beklenmediğini lakin dizel arzını büsbütün karşılaması için tedarik rotalarında değişiklik olduğunu anlattı.
Günlük 5 milyon varil dizel üretimi olan ABD’nin iç talebinin günlük 3,8 milyon varil düzeyinde olduğunu aktaran Katona, şöyle dedi:
“ABD’nin ihracat için bir milyon varilin üzerinde üretimi var. Tarihî olarak baktığımızda ABD’nin dizel ihracatı yüklü olarak Latin Amerika’ya, bilhassa Brezilya ve Meksika’ya gidiyordu.
Şimdi ise Avrupa’ya dizel tedarikini artırdığını görüyoruz. Bu da daha çok Rus dizelinin Latin Amerika’ya gideceği manasına geliyor.”
Katon, global dizel tedarikinin sekteye uğramaması için Türkiye, Mısır, Cezayir üzere ülkelerin Rus dizelinin dağıtım merkezi haline gelebileceğine dikkati çekti.
‘RUS DİZELİ, AFRİKA VE ORTA DOĞU’DA YENİ LİMANLAR BULACAK ‘
Vortexa Başekonomisti David Wech ise Orta Doğu’nun günlük 1,4 milyon varil dizel ihracatının 400 bin varilinin Avrupa’ya gittiğini söz ederek, “ABD’nin günlük 1,2 milyon varil dizel ihracatının 150 bin varili, Asya’nın 1,4 milyon varil ihracatının ise günlük 200 bin varili Avrupa’ya gidiyor. Bu sayılara bakıldığında, Avrupa’nın bu piyasalardan muhtaçlığı olan dizeli bulabileceğini söyleyebiliriz. Avrupa zati bugüne kadar Rusya’dan dizel tedarikini neredeyse hiç azaltmayarak ancak tıpkı anda öbür ülkelerden de tedarikini artırarak global piyasada bir sıkışıklık yarattı” diye konuştu.
Avrupa’nın ambargosuyla Rus dizelinin Afrika ve Orta Doğu’da “yeni limanlar” bulacağını öngördüklerini söyleyen Wech, şunları kaydetti:
“Şu anda doğal gazda tedarik durumunun daha güzel olması, elektrik üretimi ve sanayi kullanımında ekstra dizel muhtaçlığının oluşmaması manasına geliyor. Başka yandan, enflasyonist baskılar ortasında mümkün bir global resesyon da dizel tüketimini kısıtlıyor. Velhasıl, fiyatların uzun uzaklıklı arbitraj nedeniyle yüksek kalmaya devam etmesine karşın Avrupa’nın dizel tedarikinde gereksinimini karşılaması sıkıntı olmayacak üzere görünüyor.” (AA)